Zdrowa ona - rzetelnie o twoim zdrowiu

Artykuł w kategorii:

Data publikacji: 2023-07-11

Gdy bliska osoba choruje na schizofrenię – jak mądrze wspierać i pomagać?

Wydawałoby się, że sprawa jest prosta – bliską osobę chorą na schizofrenię należy traktować normalnie, starać się zrozumieć, wspierać, udzielać pomocy, kiedy jest to potrzebne, a kiedy można – zapewnić samodzielność działania. I tak jest rzeczywiście, szczególnie w okresach remisji choroby, wtedy, kiedy pacjent czuje się dobrze, nie ma poważniejszych objawów. Czasem jednak bywa trudno. Wraz z prof. dr hab. n. med. Agatą Szulc, kierowniczką Kliniki Psychiatrycznej Wydziału Nauk o Zdrowiu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, przygotowaliśmy dla Ciebie kilka istotnych wskazówek na ten temat.

Z tekstu dowiesz się:

  • co to jest schizofrenia,
  • czym różnią się różne rodzaje schizofrenii,
  • jak wspierać bliską osobę chorą na schizofrenię.

Czy schizofrenia jest uleczalna? Jakie są związane ze schizofrenią objawy początkowe?

Czy schizofrenia niszczy mózg? To tylko kilka z pytań, które zadaje sobie wiele osób, gdy u ich bliskiego została zdiagnozowana ta choroba. Aby poczuć się pewniej w relacji z pacjentem, warto dowiedzieć się więcej na temat samej choroby, a także zasięgnąć profesjonalnej porady na temat postępowania.

Schizofrenia – co to jest?

Schizofrenia jest przewlekłą chorobą psychiczną, która wpływa na sposób myślenia, percepcję, emocje i zachowanie dotkniętej nią osoby. Jest zwykle diagnozowana w młodym wieku dorosłym, zazwyczaj między 20. a 30. rokiem życia. Obecnie nie ma możliwości pełnego powrotu do zdrowia, ale odpowiednie dla danego rodzaju schizofrenii leczenie oraz zarządzanie objawami może umożliwić chorym prowadzenie satysfakcjonującego i funkcjonalnego życia.

Główne związane ze schizofrenią objawy początkowe obejmują

  • trudności z koncentracją,
  • zaburzenia emocjonalne (takie jak spłycenie uczuć),
  • zmniejszenie zdolności funkcjonowania społecznego i zawodowego.

Choroba może powodować też silniejsze skutki dla organizmu, takie jak dezorganizację myślenia, halucynacje (tj. doświadczanie rzeczy, które nie istnieją), urojenia (fałszywe przekonania, które nie są zgodne z rzeczywistością) czy utratę kontaktu z rzeczywistością.

W przypadku schizofrenii przyczyna nie jest oczywista. Wiadomo jedynie, że jest to choroba wieloczynnikowa, która wynika z kombinacji genetycznych, powodów środowiskowych i biochemicznych. Czynniki ryzyka obejmują historię rodzinnej schizofrenii, infekcje wczesnego dzieciństwa, narażenie na stres, używanie substancji psychoaktywnych oraz pewne zmiany w strukturze i funkcjonowaniu mózgu.

Przeczytaj także: Jak rozpoznać schizofrenię u kobiet i mężczyzn?

Schizofrenia – rodzaje

Aby lepiej zrozumieć temat schizofrenii, warto poznać bliżej kilka rodzajów tej choroby. Oto niektóre z nich.

  • Schizofrenia paranoidalna – jest to jeden z najbardziej powszechnych podtypów schizofrenii. Osoby z tą postacią choroby często doświadczają urojeń paranoidalnych, czyli nieprawdziwych przekonań o prześladowaniu lub spisku przeciwko nim. Związane ze schizofrenią paranoidalną objawy mogą obejmować także halucynacje słuchowe lub wzrokowe, które wpływają na podejście osoby chorej do innych.
  • Schizofrenia katatoniczna – charakteryzuje się występowaniem zaburzeń ruchowych. Osoby z tą postacią schizofrenii mogą mieć trudności w utrzymaniu normalnego ruchu. Pojawiają się u nich: sztywność mięśni, przykurcze lub wręcz przeciwnie – nadmierne ruchy i pobudzenie. Mogą również doświadczać trudności w komunikacji i formułowaniu sensownych słów.
  • Schizofrenia hebefreniczna – jest to rzadki podtyp, który jest często diagnozowany w młodym wieku. Charakteryzuje się dezorganizacją myślenia i zachowania. Osoby z tą postacią schizofrenii mogą mieć trudności w utrzymaniu logicznego myślenia, mogą wykazywać nieodpowiednie emocje, dziwaczne zachowanie i zaburzenia mowy.
  • Schizofrenia rezydualna – jest to rodzaj, w którym występują wyraźne objawy schizofrenii w przeszłości, ale obecnie sygnały są mniej intensywne lub wyraźne. Osoby z tym podtypem mogą doświadczać ograniczonej motywacji, społecznego wycofania, trudności w koncentracji i zmniejszonej zdolności do pracy oraz codziennego funkcjonowania.
  • Schizofrenia dwubiegunowa – jest to kombinacja schizofrenii i zaburzeń afektywnych dwubiegunowych. Osoby z tym podtypem choroby doświadczają epizodów maniakalnych (wyższe nastroje, nadmierna aktywność) i depresyjnych, które współwystępują z objawami schizofrenii.

Warto zauważyć, że schizofrenia jest złożoną chorobą, a podziały na poszczególne podtypy mogą być subiektywne. Niektóre osoby mogą mieć mieszane objawy i nie pasować do jednego konkretnego podtypu.

Przeczytaj także: Schizofrenia ma łagodniejszy przebieg u kobiet

Schizofrenia – leczenie przy wsparciu bliskich

Wiadomość o tym, że osoba bliska choruje psychicznie, a zwłaszcza na schizofrenię, może wywołać na początku duży lęk i niepokój. Poniżej znajdziesz wskazówki od prof. dr hab. n. med. Agaty Szulc, które być może pomogą Ci oswoić się z tym, że bliska Ci osoba choruje na schizofrenię i wskażą najlepszy kierunek pomocy.

  • Grupy wsparcia pomagają wejść w nieznane

Poszukiwanie pomocy u specjalisty jest czasochłonne, co jeszcze wyraźniej widać w przypadku powoli rozwijających się przy schizofrenii objawów. Warto pamiętać, że w niektórych, rzadkich przypadkach, wezwanie pogotowia (nie istnieje specjalne pogotowie psychiatryczne) może się okazać działaniem ratującym pacjenta, np. w związku z próbą samobójczą czy też niebezpieczeństwem wynikającym z pobudzenia w pobliżu ruchliwej drogi. Jeśli w rodzinie startuje terapia psychiatryczna, warto skontaktować się z różnymi grupami wsparcia, a także fundacjami pomagającymi chorym (np. eFkropka). Wsparcie innych osób w podobnej sytuacji jest bardzo pomocne.

  • Centra zdrowia psychicznego zamiast szpitala

Obecny system leczenia psychiatrycznego w Polsce zdejmuje ciężar ze szpitala – często niestety kojarzącego się źle. Przekłada go na tzw. centra zdrowia psychicznego. Mają one zapewnić opiekę osobom zamieszkującym w danym obszarze – np. powiecie czy kilku dzielnicach miasta. W ciągu kilku lat centra te będą obejmować całą Polskę – zapewniając szybki dostęp do pomocy (do 72 godzin), w bliskiej okolicy (do godziny dojazdu komunikacja publiczną). Do dyspozycji chorych i bliskich będą poradnie, oddziały dzienne, zespoły leczenia środowiskowego, interwencji kryzysowej, a także w razie potrzeby – hospitalizacji całodobowej. Pacjent chorujący, ale stosujący odpowiednie dla schizofrenii leczenie farmakologiczne, a także korzystający ze wsparcia psychoterapeutycznego, psychoedukacji i rehabilitacji w różnych dziedzinach, w tym społecznej i zawodowej, może funkcjonować jak każdy inny człowiek. Centra zdrowia psychicznego powinny taką opiekę zapewnić, ale pacjent, ze względu na swój stan, często nie może lub nie chce samodzielnie skorzystać z tej pomocy.

  • Bliski staje się policjantem od pilnowania leków

Rolą rodziny jest współpraca z lekarzem i opieką psychiatryczną w terapii pacjenta. Niekiedy osoba bliska bywa postawiona w roli tzw. policjanta lekowego – osoby pilnującej przyjmowania leków. Jeśli chory niechętnie połyka tabletki lub robi to nieregularnie, można rozważyć podjęcie terapii lekami przeciwpsychotycznymi długodziałającymi, wykorzystywanymi w iniekcji domięśniowej stosowanej, np. raz w miesiącu czy nawet raz na trzy miesiące. Takie leczenie polega na tym, że pacjent nie musi przyjmować tabletek codziennie, a lek jest dostarczony do organizmu w formie iniekcji. Nie trzeba pamiętać o tabletkach ani pilnować ich przyjmowania.

  • Budowanie samodzielności formą terapii

Ważne jest też zapewnienie bliskiej osobie odpowiedniego wsparcia czysto „życiowego” – i w tym zdecydowanie mogą pomóc najbliżsi. Optymalnym rozwiązaniem jest umożliwienie choremu wykonywania odpowiedniej dla niego pracy. Warto pamiętać o możliwości uzyskania prawa do renty, która nie wyklucza możliwości pracy, a jedynie wprowadza ograniczenia związane z wynagrodzeniem. Osoby, które zachorowały wcześniej i nie rozpoczęły pracy, mają prawo do tzw. renty socjalnej. Istnieje także możliwość uzyskania tzw. stopnia niepełnosprawności, w miejskich czy gminnych zespołach orzekania o niepełnosprawności – takie orzeczenie może pomóc np. w otrzymaniu odpowiedniej pracy (pracodawca może mieć z tego powodu różne benefity).

  • Współpraca między pacjentem, rodziną i lekarzem daje korzyści

Ważne jest, aby osobę chorą wspierać, pomagać jej, ale też dawać przestrzeń i samodzielność – tak, aby mogła właściwie funkcjonować. Nie ma przeciwwskazań, aby założyła rodzinę oraz posiadała dzieci. Wiele chorych osób funkcjonuje dobrze, ale warto zauważyć, że czasem dla bliskich bycie w relacji z pacjentem może być trudne. Zaostrzenie choroby jest bardziej prawdopodobne w przypadku zaniechania leczenia, jednak może się też pojawić mimo terapii. Psychoedukacja rodzin na temat m.in. obserwacji zwiastunów nawrotu choroby może tu być bezcenna i pomóc w odpowiedniej terapii. Z reguły u danej osoby wywoływane przez schizofrenię objawy się powtarzają, w związku z tym można je rozpoznać i nauczyć się z nimi radzić.

Przeczytaj też: Problemy kobiet chorujących na schizofrenię

Życie z osobą chorującą na schizofrenię może być trudne. Bardzo ważna jest współpraca między rodziną pacjenta a lekarzem, a także gotowość podjęcia trudnych decyzji w przypadku pogorszenia stanu psychicznego, kiedy jedynym ratunkiem może być leczenie np. w szpitalu. Te decyzje nie powinny obciążać Cię emocjonalnie – jeśli działasz w interesie chorego, w dłużej perspektywie i z dużym prawdopodobieństwem doceni Twoją pomoc i troskę. Pamiętaj, że w skrajnych sytuacjach wezwanie pogotowia lub wizyta w szpitalu ratują zdrowie oraz życie!