Artykuł w kategorii:
Data publikacji: 2022-10-11
Jak rozpoznać schizofrenię u kobiet i mężczyzn?
W nowo rozpoznanej schizofrenii powinniśmy zacząć od leków, które pozwalają na redukcję objawów. Ich przyjmowanie w znaczącym stopniu spowalnia proces chorobowy i umożliwia jak najlepsze funkcjonowanie jak najdłużej – uważa prof. Piotr Gałecki, kierownik Kliniki Psychiatrii Dorosłych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, konsultant krajowy w dziedzinie psychiatrii.
Jak rozpoznać schizofrenię u kobiet i mężczyzn? Czy kobiety chorują inaczej na schizofrenię niż mężczyźni?
O ile rozpowszechnienie schizofrenii zarówno wśród mężczyzn, jak i kobiet jest podobne, to są różnice w przebiegu tej choroby pomiędzy płciami. Wynika to z różnic funkcjonalnych mózgu kobiety i mężczyzny. Otóż kobiety zaczynają chorować średnio 10 lat później niż mężczyźni. Pierwsze objawy u mężczyzn pojawiają się między 20 a 25 rokiem życia, a u kobiety w ok. 30-35 roku życia i przebieg ich choroby jest łagodniejszy niż u mężczyzn. U kobiet jest większa lateralizacja (asymetria) funkcjonalna prawej i lewej funkcji półkuli. W dużym uproszczeniu możemy powiedzieć, że mężczyźni do myślenia wykorzystują przede wszystkim lewą półkulę, natomiast u kobiety w stworzenie procesu myślowego i podjęcie decyzji zaangażowane są wszystkie struktury mózgu. Kobiecy mózg wykorzystuje w takim samym stopniu prawą i lewą półkulę, więc zdolności kompensacyjne przy chorobie, w której w jednym rejonie mózgu jest za dużo dopaminy, a w drugiej za mało są większe. Kobiety w naturalny sposób lepiej sobie z tym radzą, a objawy są u nich mniej nasilone.
Mówiąc o objawach schizofrenii często używa się sformułowań: pozytywne i negatywne. Co to oznacza?
Warto wyjaśnić, że objawy pozytywne lub negatywne nie oznaczają „pozytywnego” lub „negatywnego” wpływu na przebieg schizofrenii, lecz wskazują na pewien „nadmiar” (objawy pozytywne) lub „niedobór” (negatywne) w postrzeganiu czy przeżywaniu rzeczywistości.
Schizofrenia jest jednostką chorobową, w której najbardziej charakterystyczne objawy to urojenia, pseudohalucynacje, formalne zaburzenia myślenia i zaburzenia funkcjonowania. Mogą one przybierać bardzo różny charakter, np. zdominować pewne grupy objawów. Te objawy nazywane są pozytywnymi. Do negatywnych zaliczamy ograniczenie przeżywanych emocji, apatie, wycofanie, anhedonię, unikanie kontaktów personalnych, ale także objawy psychoruchowe. Należą do nich spowolnienie, ospałość, ale też pobudzenie czy agresja związane z podwyższonym lub obniżonym nastrojem. Warto zaznaczyć, że te przestrzenie mogą się wzajemnie przenikać, a więc chory może mieć zarówno urojenia jak i być pobudzony. To ważne dla terapii, bo o ile współczesna farmakologia już w ubiegłym wieku poradziła sobie z objawami pozytywnymi i dość łatwo udaje nam się zredukować np. halucynacje czy urojenia, to objawy negatywne są dla nas dużym problem. Dzieje się tak z dwóch powodów – po pierwsze część leków, które niwelowały objawy pozytywne, nasilały jednocześnie objawy negatywne, inne zaś niwelując objawy pozytywne były zupełnie obojętne, jeżeli chodzi o poprawę stanu psychicznego w zakresie objawów negatywnych. A pamiętajmy, że objawy negatywne są dużo bardziej obciążające, ponieważ powodują, że pacjent ma kłopoty z utrzymaniem pracy, nie ma relacji interpersonalnych, trudno mu utrzymać związek partnerski, nie wywiązuje się z opieki nad dziećmi. Najczęściej jest skazany na to, że cały czas siedzi zamknięty w domu i tak naprawdę opiekuje się nim najbliższa rodzina, najczęściej matka.
Źródło: Pexels, Castorly.
Negatywne objawy są podobne do depresji. Łatwo pomylić te dwie choroby?
Żeby rozpoznać występowanie objawów negatywnych musimy mieć rozpoznaną podstawową jednostkę chorobową, czyli schizofrenię. Jeśli mamy z nią do czynienia i mówimy o objawach negatywnych, to musimy myśleć, że to dotyczy pacjenta, który jest chory na schizofrenię lub inną chorobę z kręgu pierwotnych zaburzeń psychotycznych. Nawet jeśli objaw są podobne, to nie są tożsame. Musimy pamiętać, że u pacjenta ze schizofrenią objawów negatywnych nie wyleczymy podając leki przeciwdepresyjne, bo przyczyna ich powstania jest zupełnie inna.
A jak jest z emocjami u pacjentów cierpiących na schizofrenię? Mówi się, że ich nie odczuwają, ale przecież w fazie remisji chorzy funkcjonują zupełni normalnie.
W każdej dziedzinie medycyny są jednostki chorobowe, które przebiegają z nawrotami, na przykład w reumatoidalnym zapaleniu stawów, jeżeli pacjent ma rzut choroby trudno mu się poruszać, ale zastosowanie odpowiedniego leczenia powoduje, że ograniczenia ustępują. Podobnie jest ze schizofrenią: chory może mieć ostry epizod, w którym odczuwanie emocji jest zupełnie ograniczone. Pacjenci ze schizofrenią mogą być aspontaniczni, czyli tracić spontaniczność zachowań i uczuć lub mieć objawy paratymii, wówczas ich mimika i odczuwanie emocji jest zupełnie odwrotne i niezgodne z wypowiadanymi treściami. Na przykład ktoś się śmieje mówiąc, że zmarła mu matka, Pacjenci ci mogą też być atymiczni – ich mimika i emocje pozostają wtedy na tym samym poziomie, bez względu na to czy chory opowiada coś przyjemnego, radosnego, czy smutnego. W ciężkim epizodzie schizofrenii odczuwanie emocji i ekspresja są w różnym stopniu zaburzone, natomiast w remisji nie widzimy dużych deficytów z tym związanych. Trzeba jednak zaznaczyć, że mówimy o teoretycznym pacjencie, który został zdiagnozowany dwa miesiące temu i ma dostęp do nowoczesnej farmakoterapii. Jeśli jednak mówimy o pacjencie, który zachorował 10-20 lat temu, gdy nowoczesnej farmakoterapii jeszcze nie było, jego sytuacja jest dużo trudniejsza.
Dlaczego tak ważne jest rozpoczęcie od nowoczesnej farmakoterapii w nowo rozpoznanej schizofrenii u osób młodych?
Ponieważ po okresie dojrzewania zaburzenia neurorozwojowe przechodzą w neurodegeneracyjność i dochodzi do pewnych zmian w mózgu, do uszkodzenia pewnych struktur i jego pojedynczych komórek, które powodują, że powstały deficyt jest trudno odwracalny farmakoterapią. Podobnie jak u osoby, która ma nadciśnienie, chorobę wieńcową i miażdżycę, pierwszy mikro udar może nie dawać widocznych zmian, ale następne spowodują, że nie da się już wrócić na wcześniejszy poziom funkcjonowania. Dlatego w nowo rozpoznanej schizofrenii powinniśmy zacząć od leków, które pozwalają na redukcję objawów zarówno pozytywnych jak i negatywnych, bo to w znaczącym stopniu spowalnia proces chorobowy i pozwala na jak najlepsze funkcjonowanie jak najdłużej.
Porozmawiajmy jeszcze o rozróżnieniu ze względu na płeć. Czy to nie jest tak, że wobec kobiet jest większa presja społeczna, która sprawia, że kiedy wskutek choroby przestają one o siebie dbać, jest to dużo bardziej zauważane?
Faktycznie w przypadku kobiety presja i oczekiwanie, by spełniały role społeczne matki i opiekunki są dużo większe niż wobec mężczyzny, który ma „tylko” przynieść przysłowiowego upolowanego jelenia. Kiedy mężczyzna nie sprawdza się jako opiekun w domu, w wychowywaniu dzieci to często mówimy: „mężczyźni tacy są”. U kobiety jest to postrzegane przez pryzmat nie tylko choroby, ale też społeczny. Jeśli nie wywiązuje się ze swojej roli, jest „złą” kobietą bez względu na to, czy choruje na depresję schizofrenię, czy jest tego jakaś inna przyczyna. Natomiast warto podkreślić, że z definicji kobiety są lepszymi pacjentami – lepiej współpracują z lekarzami, lepiej stosują się do zaleceń, częściej przychodzą na wizyty kontrolne niż mężczyźni. I dlatego także – a nie tylko z fizjologicznych powodów – mają lepsze rokowanie w tej chorobie.
Zapoznaj się z pozostałymi artykułami na naszym portalu: https://zdrowa-ona.pl/ Linkowanie do artykułu: https://zdrowa-ona.pl/psychiatria/schizofrenia-ma-lagodniejszy-przebieg-u-kobiet/
„Zdrowa Ona” to portal dla kobiet stworzony przez firmę Gedeon Richter, która od lat angażuje się w działania mające na celu zwiększanie świadomości na temat kobiecego zdrowia oraz poprawy jakości ich życia. Portal o zdrowiu to przede wszystkim przystępnie podana wiedza medyczna i porady dotyczące dbania o kobiece zdrowie. Kontent zbudowany jest w oparciu o rzetelne artykuły z obszaru m.in. ginekologii (antykoncepcja, ciąża, mięśniaki macicy), kardiologii (nadciśnienie) czy psychiatrii (schizofrenia).