Problemy kobiet chorujących na schizofrenię

Artykuł „Problemy kobiet chorujących na schizofrenię” autorstwa prof. dr hab. n. med. Agaty Szulc

W medycynie istnieje wiele różnic w przebiegu różnych chorób w zależności od płci pacjenta. Jest to naturalne, ponieważ fizjologia naszego organizmu jest różna. Wiemy od dawna, że kobiety i mężczyźni chorują na zaburzenia psychiczne odmiennie, różne są częstotliwości zachorowania i inne dane epidemiologiczne, inny jest przebieg i rokowanie, dotyczy to oczywiście nie tylko schizofrenii. Wiąże się to oczywiście z biologią, ale też zjawiskami społecznymi i stereotypami.

Badania naukowe udowodniły, że mózg jest związany z patofizjologią schizofrenii i innych zaburzeń psychicznych. Mózgi kobiety i mężczyzny statystycznie różnią się między sobą, potwierdzają to m. in. analizy badań neuroobrazowych. Różnią się i funkcjonują odmiennie, wykorzystując różne regiony i obwody w różny sposób, i można stwierdzić, że każda płeć ma swoje specyficzne umiejętności i zdolności, w których przewyższa drugą, wzajemnie się uzupełniając. Kobiety łatwiej radzą sobie z tzw. funkcjami językowymi, maja tzw. „podzielną uwagę”, łączą więcej funkcji mózgu w jedną całość. Dlatego należy brać wszystkie możliwe różnice pod uwagę.

Ogólnie kobiety zaczynają chorować na schizofrenię później w stosunku do mężczyzn (ok. 25-30 lat vs ok. 20 lat), w związku z tym przebieg choroby jest nieco korzystniejszy, pacjentki wykazują więcej objawów psychotycznych (urojeń, halucynacji – np. tzw. głosów), a mniej tzw. objawów negatywnych (takich, jak wycofanie społeczne, apatia, izolacja, brak motywacji, prowadzące często do osamotnienia i zamknięcia się chorych w domu) – w stosunku do pacjentów mężczyzn chorych na schizofrenię. Te różnice przypisuje się ogólnie potencjalnemu działaniu ochronnemu estrogenów na ośrodkowy układ nerwowy kobiet. Oznacza to, że w okresie menopauzy może nastąpić pogorszenie przebiegu choroby. Kobiety chorujące na schizofrenię lepiej sobie radzą w sytuacjach społecznych, potrafią się odnaleźć na rynku pracy, mniej są narażone na ryzyko wystąpienia uzależnienia, w tym uzależnienia od alkoholu. Częściej zakładają rodzinę, lepiej się komunikują z innymi. Należy jednak zwrócić uwagę na to, że są to różnice statystyczne, nie znaczy to, że dzieje się tak u wszystkich pacjentek.

Co ważne, jest wiele dowodów na to, że większość leków zaprojektowana jest pod kątem leczenia mężczyzn. Oznacza to, że dawki leków obliczane są z reguły dla mężczyzn, warto zwrócić uwagę lekarzowi leczącemu, aby dostosował dawkę leku do wagi i metabolizmu pacjentki.

Warto również porozmawiać z lekarzem o wszelkich odczuwanych objawach ubocznych związanych ze stosowaniem leków w schizofrenii – często wzrost wagi może być bardzo uciążliwy, podobnie, jak np. zaburzenia miesiączkowania czy też senność w ciągu dnia. Młoda kobieta cierpiąca na schizofrenię i otyłość, może czuć się „podwójnie” stygmatyzowana – ze względu na chorobę psychiczną i właśnie otyłość. Ma problemy w relacjach z rówieśnikami, trudniej jej znaleźć bliską osobę, trudniej taką pacjentkę zmotywować do aktywności fizycznej, a niezdrowa dieta bywa też sposobem na „poprawę samopoczucia”. W związku z tym istotne jest, aby zapytać lekarza o możliwości zmiany leczenia czy też o leczenie wspomagające, a nawet leczenie otyłości. Warto jest też zainteresować się aktywnością fizyczną – niekoniecznie bardzo intensywną, na początek wystarczy spacer czy jazda na rowerze, nawet stacjonarnym. Aktywność fizyczna wspomaga leczenie schizofrenii, poprawia nastrój i może wzmocnić samoocenę pacjentek. Podobne znaczenie ma odpowiednia zdrowa dieta.

Najbardziej wyraźnym aspektem pracy z pacjentką chorującą na schizofrenię jest problematyka ciąży i porodu.

Często pacjentki i ich partnerzy pytają – czy możemy mieć dzieci? Jak bardzo wysokie jest ryzyko zachorowania u potomstwa? Co mamy robić, jak zaplanować całe postępowanie? Warto pamiętać, że nie ma żadnych przeciwwskazań odnośnie do macierzyństwa kobiet chorujących na schizofrenię. Z reguły zaleca się kontynuowanie farmakoterapii – często przyjmowanie leków jest konieczne dla utrzymania dobrego stanu zdrowia pacjentek. Oczywiście w każdym przypadku należy indywidualnie ocenić sytuację, przedyskutować problemy z pacjentką i jej partnerem, uwzględniając ich zdanie. Niestety dość często w praktyce spotykamy pacjentki, u których ciąża nie była zaplanowana, nie mają też wsparcia w swoich partnerach.

Wychowanie dziecka, macierzyństwo, często samotne – to wyzwania dla kobiety, a także dla opiekujących się nią profesjonalistów. Psychologiczne problemy dotyczą całej rodziny, dzieci i partnera, obserwujemy niestety zjawisko rozpadu związków, a dzieci często przejmują rolę opiekuna chorej matki. Dlatego warto zwrócić się o pomoc – wsparcie psychologiczne, socjalne i oczywiście indywidualnie dobrana farmakoterapia są w tej sytuacji istotne.

Kolejnym wyzwaniem jest okres około menopauzalny – bardzo często obserwujemy pogorszenie przebiegu choroby, który do tej pory mógł być raczej korzystny. Pogorszenie to wydaje się nasilać z czasem, pojawia się zjawisko lekooporności, nasilają się objawy uboczne leczenia, zwiększa się ryzyko otyłości i komplikacji somatycznych z nią związanych. Pacjentki niestety mogą przechodzić w chroniczną fazę choroby, ponownie wzrasta ryzyko opuszczenia przez rodzinę, utraty kontaktu z dziećmi, a nawet, zbyt nadal częstego losu pensjonariuszki domu pomocy społecznej. Jest to czas trudny dla wszystkich kobiet, a szczególnie chorujących na schizofrenię. Istotne jest, żeby nie obawiać się wizyty u ginekologa, który może zalecić odpowiednie leczenie.

W tej sytuacji kompleksowe wsparcie psychiczne, jakie pacjentki mogą otrzymać w Centrach Zdrowia Psychicznego jest bardzo ważne. Centra Zdrowia Psychicznego to nowe ośrodki, zajmujące się zdrowiem psychicznym lokalnej społeczności, np. dzielnicy miasta czy powiatu. Pacjentki mogą tam zgłaszać się codziennie i otrzymać szybką pomoc, w zależności od problemu. Może to być np. opieka tzw. Zespołu Leczenia Środowiskowego, którego członkowie aktywnie pomagają w różnych sprawach pacjentów, w tym też socjalnych.

Można również korzystać z psychoterapii, terapii rodzinnej, psychoedukacji, z propozycji oddziału dziennego. W większości przypadków pobyt w szpitalu psychiatrycznym, przy takim wsparciu, jest zupełnie niepotrzebny.

Właściwa farmakoterapia, wsparcie psychologiczne, rodzinne, ale też społeczne, mogą znacznie zniwelować skutki choroby i spowodować, że pacjentki chorujące na schizofrenię mogą funkcjonować tak samo, jak inne kobiety w naszym społeczeństwie.

Zapoznaj się z pozostałymi artykułami na portalu: https://zdrowa-ona.pl/psychiatria/jak-rozpoznac-schizofrenie-u-kobiet-i-mezczyzn/. „Zdrowa Ona” to portal dla kobiet stworzony przez firmę Gedeon Richter, która od lat angażuje się w działania mające na celu zwiększanie świadomości na temat kobiecego zdrowia oraz poprawy jakości ich życia. Portal o zdrowiu to przede wszystkim przystępnie podana wiedza medyczna i porady dotyczące dbania o kobiece zdrowie. Kontent zbudowany jest w oparciu o rzetelne artykuły z obszaru m.in. ginekologii (antykoncepcja, ciąża, mięśniaki macicy), kardiologii (nadciśnienie) czy psychiatrii (schizofrenia).