Czy nawrotom infekcji wirusem opryszczki można zapobiec?

Artykuł „Czy nawrotom infekcji wirusem opryszczki można zapobiec?” autorstwa prof. dr hab. n.med. Aliny Morawiec-Sztandery

Opryszczka (Herpes simplex) nie jest chorobą niebezpieczną dla życia, ale jej nawrotowy charakter czyni ją szczególnie uciążliwą. Do infekcji dochodzi w wyniku zakażenia wirusem albo typu 1 – HSV1 i ma wówczas miejsce opryszczka wargowa, albo wirusem opryszczki typu 2 – HSV2, który wywołuje opryszczkę narządów płciowych. Może dochodzić do infekcji poszczególnych okolic w odwrotnej konfiguracji (opryszczka wargowa zakażenie typem 2-HSV2, a narządów płciowych typem 1 – HSV1).

Jak możemy zarazić się wirusem opryszczki.

Opryszczką można zarazić się drogą bezpośredniego kontaktu z osobą zarażoną, będącą w aktywnej fazie choroby.  Zakażenie może nastąpić wskutek zetknięcia się uszkodzonej skóry lub błony śluzowej ze zmianami opryszczkowymi lub wspólnym użytkowaniem przedmiotów tj. ręcznik, naczynia, sztućce. Z uwagi, że wirus opryszczki szybko ginie w temperaturze pokojowej oraz po wyschnięciu rzadko dochodzi do infekcji drogą kropelkową. Zaatakowanie wirusem narządów płciowych następuje w wyniku kontaktów seksualnych. Do zakażenia wirusem opryszczki może dojść już w życiu płodowym lub w trakcie porodu, kiedy zainfekowana jest matka. Opryszczka u noworodka przebiega w postaci zakażenia skóry, jamy ustnej, płuc lub oczu. Niebezpieczne dla życia jest przedostanie się zarazka do krwi, następnie do mózgu oraz innych narządów, najczęściej do wątroby i płuc. Objawy opryszczki u noworodka mogą pojawić się pierwszego dnia po urodzeniu i utrzymywać się do końca czwartego tygodnia życia jako tzw. zespół SEM (skin, eye, mouth – skóra, oko, usta). Zajęcie ośrodkowego układu nerwowego może poprzedzać zmiany na skórze dziecka. W przypadku zakażenia w dzieciństwie opryszczka często przebiega bez objawów. Wspólną cechą wirusów opryszczki jest rozwój zakażenia latentnego, czyli trwającego całe życie chorego bezobjawowo. Osoby, które zostały raz zarażone, stają się nosicielami wirusa do końca życia.

Co wywołuje uaktywnienie się wirusa opryszczki?

Wirus HSV-1 najczęściej umiejscawia się w zwoju nerwu trójdzielnego, a wirus HSV-2 w zwoju lędźwiowo-krzyżowym. Uaktywniony w sprzyjających warunkach do rozwoju wirus opryszczki wędruje wzdłuż nerwów obwodowych do błony śluzowej lub skóry, zaczyna się namnażać i pojawiają się objawy choroby. Statystycznie około 80% populacji jest nosicielem wirusa, chociaż z nieznanych przyczyn tylko u połowy się ujawnia. Okres wylęgania patogenu może trwać nawet 26 dni, ale zwykle wynosi od 6 do 8 dni. Spośród sprzyjających warunków aktywacji wirusa należy wymienić spadek odporności z różnych przyczyn m. in. stres, infekcje w obrębie dróg oddechowych, ekspozycję na silne światło słoneczne (promieniowanie ultrafioletowe), ciąże, menstruacje, niedożywienie, urazy mechaniczne w okolicy ust, wyziębienie, przewlekłe stosowanie glikokortykosteroidów, operacje chirurgiczne czy też długotrwałą antybiotykoterapię.

Jak przebiega opryszczka?

Opryszczka może przebiegać w postaci ostrego zapalenia błony śluzowej dziąseł i jamy ustnej, ostrego zapalenia gardła i migdałków podniebiennych oraz jako opryszczka wargowa. Ostre zapalenie błony śluzowej dziąseł i jamy ustnej, występuje głównie u dzieci i przebiega z wysoką gorączką, złym samopoczuciem, jadłowstrętem, obrzękiem, zaczerwienieniem i bolesnością dziąseł, powiększeniem regionalnych węzłów chłonnych. Pęcherzyki, które powstają na błonie śluzowej jamy ustnej i języka, mają tendencję do zlewania się, a po pęknięciu tworzą bardzo bolesne nadżerki.

Ostre zapalenie gardła i migdałków podniebiennych pojawia się częściej u dorosłych niż u dzieci. Ma miejsce gorączka, złe samopoczucie, ból głowy, gardła, mięśni, a następnie na migdałkach i tylnej ścianie gardła pojawiają się bolesne pęcherzyki, które pękają, tworząc płytkie nadżerki i owrzodzenia.

Postać opryszczki wargowej jest najczęstsza, nawrotowa z wykwitami w okolicy ust, na ogół w kąciku, na pograniczu błony śluzowej i skóry. Przebieg choroby jest łagodny. Kobiety chorują częściej niż mężczyźni. Pierwszymi objawami jest lokalne uczucie mrowienia, swędzenia, pobolewania a nawet pieczenia. Następnie na wargach i/lub w pobliżu nosa pojawia się bolesna grudka, na której powstają liczne pęcherzyki wypełnione przezroczystym płynem surowiczym. Po kilku dniach pęcherzyki pękają, sączy się wydzielina zasychająca w żółtomiodowy strup. Pod strupem dochodzi do naskórkowania, strup odpada i wygojone miejsce nie pozostawia blizny. Opryszczka wargowa może trwać od kilku do nawet kilkunastu dni. Należy ostrożnie postępować z powstałą zmianą, gdyż wirus znajdujący się w wydzielinie pęcherzyków może zostać przeniesiony na inne narządy, np. na gałkę oczną. Jeśli strupowate zmiany zostaną zerwane (np. podczas zdejmowania odzieży przez głowę) mogą ulec nadkażeniu bakteryjnemu, co znacznie wydłuża proces gojenia i pozostawia blizny.  Opryszczka spowodowana wirusem HSV-1 w 15–40% przypadkach ma charakter nawrotowy.

Sposoby leczenia opryszczki.

Zwykle nieleczona opryszczka ustępuje samoistnie, ale z uwagi na przykre i szpecące objawy warto zminimalizować czas ich trwania, zapobiec nawrotom i powikłaniom. Do zwalczania opryszczki stosuje się leki przeciwwirusowe. Mogą być one w postaci doustnych tabletek, maści, kremu lub żelu do stosowania zewnętrznego (nakładania na wykwity skórne). Leki na opryszczkę dostępne są bez recepty. W leczeniu można także wykorzystać maść z tlenkiem cynku oraz maść z ekstraktem z melisy, które hamują namnażanie wirusów. Leczenie należy zacząć jak najszybciej – najlepiej już od momentu pojawienia się pierwszych objawów (kluczowe znaczenie odgrywają pierwsze 24 godziny). W trakcie leczenia opryszczki nie wolno przebijać pęcherzyków z płynem surowiczym oraz ostrożnie wykonywać wszelkie zabiegi, aby nie doszło do przeniesienia się wirusa opryszczki na inne miejsca.

W przypadku osób z prawidłowo funkcjonującym układem immunologicznym opryszczka wargowa nie jest groźna. Zarówno pierwotne zakażenie jak i nawracająca opryszczka wargowa ma bardzo niską śmiertelność. Inaczej sytuacja wygląda u osób z upośledzoną odpornością. Gdy opryszczka jest niewłaściwie pielęgnowana, a do tego występują czynniki sprzyjające, może dojść do zakażenia wirusem Herpex simplex w obrębie gałki ocznej, co wiąże się z rozwojem stanu zapalnego siatkówki lub rogówki i uszkodzeniem wzroku. Równie niebezpieczne i charakteryzujące się wysoką śmiertelnością jest opryszczkowe zapalenie mózgu i opon mózgowo – rdzeniowych.

Wzmocnij odporność, by zapobiegać nawrotom opryszczki

Ponieważ nawroty przykrej opryszczki wargowej występują w stanach osłabienia odporności organizmu i są niejako wykładnikiem tego stanu, znalazły zastosowanie leki o działaniu uodparniającym, stymulującym układ immunologiczny. Jakkolwiek w nawracającej opryszczce wargowej w celu profilaktyki zalecana jest aplikacja acyklowiru co najmniej przez 6 miesięcy to należy pamiętać o możliwych objawach ubocznych działania tego leku (uszkodzenie wątroby, nerek). Wsparcie układu immunologicznego zapewnia się lekami, które stymulują układ odpornościowy. Jeszcze lepiej, gdy jednocześnie zapobiegają namnażaniu się w organizmie wirusów. Na podstawie prowadzonych wielu obserwacji wykazano, że stosowanie nieswoistych leków immunostymulujących jest skuteczne we wtórnych zaburzeniach odporności, mniejsza jest wówczas częstość nawrotów, a i infekcja przebiega krócej oraz w złagodzonej formie. Wiele badań laboratoryjnych i klinicznych prowadzonych od lat osiemdziesiątych ocenia pozytywnie przydatność i skuteczność pranobeksu inozyny (Inosine pranobex) w infekcjach wirusowych. Badania prowadzone in vitro i in vivo wykazują jej działanie przeciwwirusowe oraz udział w stymulowaniu odporności komórkowej i humoralnej. Lek ten ma złożone działanie. Z jednej strony ma zdolność hamowania replikacji wirusa, z drugiej zaś ma działanie immunomodulujące, aktywuje zarówno limfocyty T, jak i fagocytarną funkcję komórkową. Badania kliniczne skuteczności inozyny koncentrowały się głównie wokół infekcji wirusowych, takich jak infekcja wirusem opryszczki zwykłej, grypy, półpaśca, zapalenia wątroby A i B oraz infekcją HIV. Pranobeks inozyny penetruje do wnętrza limfocytów i zmniejsza syntezę wirusowego RNA, hamując ich namnażanie. Dzięki działaniu przeciwwirusowym inozyna znajduje zastosowanie w leczeniu lub wspomaganiu terapii opryszczki zwykłej.

Zapoznaj się z pozostałymi artykułami na portalu: https://zdrowa-ona.pl/pediatria/jak-dbac-o-odpornosc-dziecka/

„Zdrowa Ona” to portal dla kobiet stworzony przez firmę Gedeon Richter, która od lat angażuje się w działania mające na celu zwiększanie świadomości na temat kobiecego zdrowia oraz poprawy jakości ich życia. Portal o zdrowiu to przede wszystkim przystępnie podana wiedza medyczna i porady dotyczące dbania o kobiece zdrowie. Kontent zbudowany jest w oparciu o rzetelne artykuły z obszaru m.in. ginekologii (antykoncepcja, ciąża, mięśniaki macicy), kardiologii (nadciśnienie) czy psychiatrii (schizofrenia).