Udar mózgu – przyczyny, objawy, leczenie

Na powstanie udaru mózgu ma wpływ bardzo wiele czynników – tak naprawdę można mówić wręcz o sieci zależności. Wspólnie z ekspertem Zdrowa ONA, dr. hab. n. med. Beatą Tarnacką, przedstawiamy czynniki ryzyka udaru mózgu. Przeczytaj artykuł, aby dowiedzieć się też, jak rozpoznawać objawy udaru, jak reagować i o czym pamiętać w kwestii życia po udarze.

Z tekstu dowiesz się:

• co to jest udar mózgu i jakie są jego rodzaje,
• które czynniki ryzyka udaru mózgu zalicza się do niemodyfikowalnych,
• jaka może być przyczyna udaru mózgu, na którą człowiek ma wpływ,
• jakie są objawy udaru mózgu,
• jakiemu leczeniu powinny poddać się osoby po udarze mózgu,
• czego nie można robić po udarze mózgu,
• jak rozpoznać udar mózgu u innej osoby i jak jej pomóc.

Złe nawyki żywieniowe i palenie papierosów mogą przyczynić się do rozwinięcia nadciśnienia tętniczego czy miażdżycy, a te z kolei znacząco zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia udaru mózgu. Pozornie między jednym a drugim długa jest droga, ale czy rzeczywiście? Dowiedz się więcej o tej chorobie, która dotyka dziś coraz młodsze osoby oraz o tym, jak jej przeciwdziałać.

Definicja i rodzaje udaru mózgu

Udar to jednostka chorobowa z dziedziny neurologii, w przebiegu której dochodzi do wystąpienia zaburzeń ukrwienia tkanki mózgowej, a w konsekwencji obumierania poszczególnych części ośrodkowego układu nerwowego.

Istnieją dwa najważniejsze rodzaje udaru mózgu:

• udar niedokrwienny (ischemiczny) – jest spowodowany blokadą lub zwężeniem naczyń krwionośnych, co ogranicza przepływ krwi do mózgu,
• udar krwotoczny (hemoragiczny) – wynika z pęknięcia naczynia krwionośnego w mózgu, co prowadzi do wycieku krwi do otaczających tkanek.

Udar niedokrwienny jest odpowiedzialny za 4/5 przypadków choroby. Krwotoczny jest z kolei mniej powszechny, ale często bardziej niebezpieczny¹.

Niemodyfikowalna przyczyna udaru mózgu, czyli jaka?

Zacznijmy od czynników, na które nie masz wpływu, a są to:

• wiek – na udary mózgu narażone są szczególnie osoby starsze, które ukończyły 60. rok życia,
• płeć – jak podają statystyki, udary mózgu częściej dotykają mężczyzn,
• czynniki genetyczne – ryzyko udaru rośnie, jeśli przebył go któryś z członków Twojej rodziny.

Dodatkowo warto wspomnieć, że ryzyko wystąpienia udaru mózgu jest wyższe u osób ciemnoskórych i w populacji latynoamerykańskiej.

Udar mózgu – czynniki ryzyka, na które masz wpływ

Czynniki modyfikowalne dzielą się na nawyki wynikające ze stylu życia oraz choroby. Warto podkreślić, że obie te grupy są ze sobą ściśle powiązane, przede wszystkim dlatego, że niewłaściwe nawyki wpływają na rozwój chorób mogących prowadzić do udaru. Wśród nawyków, które można zmienić, lekarze wymieniają:

• nadużywanie alkoholu – mowa tu o spożywaniu powyżej 60 g alkoholu na dobę przez mężczyzn i 30 g na dobę przez kobiety (dla przykładu: 500 ml 4,5% piwa zawiera około 20 g alkoholu),
• palenie papierosów – w przypadku nikotyny wypalenie już jednego papierosa delikatnie podnosi ciśnienie krwi. Również palenie bierne, czyli takie, gdy wdychasz dym z papierosa osoby znajdującej się w Twoim otoczeniu, podnosi ryzyko udaru mózgu. Nie może być więc mowy o paleniu, jeśli chcesz zniwelować ryzyko takich zdarzeń,
• niewłaściwa dieta – przez pojęcie niewłaściwej diety rozumiane jest spożywanie tłustych, smażonych, mocno doprawionych pokarmów i pomijanie w jadłospisie warzyw i owoców,
• brak aktywności fizycznej – z badania „Zdrowa ONA” wynika, że jedna czwarta Polaków nie uprawia żadnego sportu². Brak regularnego ruchu, siedzący tryb życia powoduje, że wzrasta ryzyko powstania chorób zaliczanych do zespołu metabolicznego oraz udaru mózgu.

Wśród chorób bezpośrednio sprzyjających powstaniu udaru wymienia się takie, jak:

• nadciśnienie tętnicze – nie bez przyczyny otwiera ono listę chorób znacznie zwiększających ryzyko udaru. Serce pracujące pod zwiększonym ciśnieniem powiększa się i pracuje dużo ciężej, przez co nie pompuje odpowiedniej ilości krwi. Zignorowane bądź niezdiagnozowane nadciśnienie tętnicze może wyrządzić w organizmie wiele szkód i pięciokrotnie podnieść ryzyko udaru,
• miażdżyca – choroba ta jest jednym z powikłań nadciśnienia tętniczego. Gdy się rozwija, dochodzi do osadzania cholesterolu na ścianach tętnic, zmniejsza się ich światło, a przez to krew z trudem przez nie przepływa. Ważne, by pamiętać, o tym, że zmiany miażdżycowe można zmniejszyć lub zahamować, np. jeśli stosuje się dietę pozbawioną tłuszczów zwierzęcych i unika smażonych pokarmów,
• cukrzyca – w przypadku tej choroby, aby jak najbardziej zmniejszyć ryzyko udaru, należy systematycznie wykonywać badania krwi sprawdzające poziom glukozy, przyjmować przepisane leki i być pod stałym nadzorem lekarza,
• otyłość – zalicza się ją do zespołu chorób metabolicznych. Kontrola masy ciała i podejmowanie działań, takich jak prawidłowa dieta oraz aktywność fizyczna, pozwala zmniejszyć ryzyko innych chorób związanych z dużą nadwagą, w tym szczególnie nadciśnienia tętniczego, cukrzycy i miażdżycy,
• choroby serca – wśród nich szczególnie zaburzenia rytmu serca, migotanie przedsionków i zawał mięśnia sercowego. Choroby te zwiększają ryzyko udaru nawet siedmiokrotnie, dlatego w przypadku ich zdiagnozowania osoby chore zmuszone są przyjmować leki przeciwzakrzepowe do końca życia.

Badania pokazują, że poza wymienionymi czynnikami zwiększającymi ryzyko udaru mózgu, są również takie jak migreny, zapalenie zatok i ciąża. Jednak tylko 1% udarów jest spowodowanych tymi czynnikami³.

Przeczytaj także: Fakty i mity o udarach mózgu

Udar mózgu – objawy ostrzegawcze, które powinny zaniepokoić

Najczęściej pojawiające się objawy udaru mózgu, to:

• zaburzenia czucia w twarzy,
• osłabienie mięśni twarzy i rąk,
• trudności w połykaniu,
• nagły, bardzo silny ból głowy,
• afazja, czyli zaburzenia mowy, tzw. bełkot,
• niedowład lub paraliż, szczególnie jednostronny,
• zmiany w widzeniu, np. rozmyty lub podwójny obraz.

Aby leczenie udaru było możliwe, potrzebna jest natychmiastowa interwencja medyczna. Jeśli więc zauważysz u siebie niepokojące objawy, natychmiast zadzwoń na numer alarmowy 112 lub 999 i powiadom służby medyczne o swoim podejrzeniu.

Jak leczyć udar? Szybka reakcja i cierpliwa rehabilitacja

Pacjent powinien być niezwłocznie przewieziony do szpitala. Tam wykonuje się badania obrazowe, takie jak tomografia komputerowa głowy, celem określenia rodzaju udaru. W zależności od ich wyników leczenie może obejmować stosowanie leków przeciwzakrzepowych, trombolityków, a także regularne kontrole ciśnienia krwi. Następnie pacjenci korzystają z fizjoterapii oraz programów rehabilitacyjnych w celu poprawy funkcji ciała i powrotu do codziennego życia.

Od tego, jak szybko zostaje wdrożone leczenie oraz czy pacjent jest poddawany regularnej rehabilitacji, zależy jak długo trwa afazja po udarze mózgu oraz inne wymienione wcześniej dolegliwości.

Przeczytaj także: Każdy powinien mierzyć sobie ciśnienie krwi

Czego nie wolno robić po udarze mózgu? Ważne zalecenia

Jeśli przeszłaś udar i uzyskałaś pomoc lekarską, masz szansę na powrót do sprawności. Ważne jednak, aby pamiętać o kilku ważnych kwestiach:

• unikaj samodzielnego decydowania o leczeniu, które mogłoby Ci tylko zaszkodzić,
• unikaj spożywania pokarmów w pozycji leżącej, ponieważ może to grozić zadławieniem,
• zwracaj uwagę na ogólne zalecenia żywieniowe, których przestrzeganie może wspomagać proces rekonwalescencji,
• nie zaniedbuj rehabilitacji fizycznej oraz związanej z mówieniem, aby wspomagać swój powrót do normalnego funkcjonowania.

Udar mózgu – pierwsza pomoc

Jak prawidłowo reagować, jeśli zauważysz objawy udaru mózgu u kogoś z Twojego otoczenia? Przede wszystkim natychmiast wezwij pomoc medyczną, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112. Następnie możesz ułożyć poszkodowanego w wygodnej pozycji, zapewniając mu wsparcie psychiczne. Unikaj podawania jedzenia czy napojów – jedynie wodę, jeśli poszkodowany o to poprosi i jest w stanie się napić.

Wiesz już, że profilaktyka odgrywa kluczową rolę w minimalizowaniu ryzyka udaru mózgu. Dieta bogata w substancje odżywcze, regularna aktywność fizyczna i rzucenie palenia to działania, które mogą istotnie obniżyć prawdopodobieństwo jego wystąpienia. Pamiętaj, że w przypadku podejrzenia udaru należy natychmiast skontaktować się z profesjonalną pomocą medyczną, ponieważ szybkie reagowanie może znacząco poprawić szanse na pełny powrót do zdrowia!