Artykuł w kategorii:
Data publikacji: 2024-10-28
Afazja – rodzaje, przyczyny i najczęstsze objawy
Wyobraź sobie, że nagle tracisz zdolność mówienia lub rozumienia słów wypowiadanych przez innych. Proste czynności takie jak rozmowa z bliskimi czy przeczytanie gazety stają się wyzwaniem. Tak wygląda codzienność osób z afazją – zaburzeniem neurologicznym, które może dotknąć każdego, niezależnie od wieku. Czym dokładnie jest afazja i jak ją rozpoznać? To zespół różnorodnych i niejednorodnych objawów – mogą różnić się między sobą w zależności od tego, która część mózgu została uszkodzenia. Dowiedz się, jak najwięcej o tym zaburzeniu, aby zachować czujność i w razie konieczności odpowiednio zareagować.
Z tekstu dowiesz się:
- co to jest afazja,
- jakie są rodzaje afazji,
- co wywołuje afazję,
- jakie są objawy afazji,
- jak rozpoznać i leczyć afazję u dzieci,
- czy afazję można cofnąć.
Afazja – co to jest? Wyjaśniamy pojęcie
Afazja nie jest chorobą. To zaburzenie neurologiczne, które dotyka układ nerwowy w wyniku uszkodzenia mózgu. Afazja jest stanem kilku objawów neurologicznych, które mogą dotyczyć zarówno produkcji mowy, jak i jej rozumienia, co znacznie utrudnia codzienne funkcjonowanie.
Afazja odnosi się do zaburzeń w produkcji słów i zdań. Osoba z afazją może mieć trudności w formułowaniu myśli, budowaniu spójnych wypowiedzi czy zrozumieniu tego, co się do niej mówi. W zależności od miejsca uszkodzenia mózgu afazja może przybierać różne formy – od niewielkich zaburzeń po całkowitą utratę zdolności komunikowania się werbalnie.
Jakie są rodzaje afazji?
Jeśli chcesz rozpoznać objawy afazji, musisz najpierw wiedzieć, że to zaburzenie występuje w kilku różnych formach, które można podzielić na podstawie miejsca uszkodzenia mózgu oraz objawów.
-
Afazja ruchowa
Afazja ruchowa (znana również jako afazja motoryczna) dotyczy przede wszystkim trudności w artykulacji mowy (afazja mowy). Osoba z tym zaburzeniem ma problem z tworzeniem słów, mimo że rozumie to, co inni mówią.
Afazja ruchowa często wiąże się z uszkodzeniem ośrodka Broki, znajdującego się w płacie czołowym mózgu, który jest odpowiedzialny za rozpoznawanie i rozumienie mowy.
-
Afazja czuciowa
Afazja czuciowa, zwana także afazją sensoryczną, dotyczy trudności w rozumieniu mowy. Osoba z tym zaburzeniem może mieć problemy ze zrozumieniem zarówno wypowiedzi innych, jak i tekstu pisanego.
Ten typ afazji często wiąże się z uszkodzeniem ośrodka Wernickego w korze mózgu, który jest odpowiedzialny za rozumienie mowy. W wyniku tego osoba z afazją czuciową może wypowiadać zdania, które nie mają sensu z punktu widzenia gramatyki lub semantyki.
-
Afazja amnestyczna
Afazja amnestyczna to rodzaj afazji, w której chory ma trudności z nazywaniem przedmiotów, mimo że jest świadomy ich funkcji i rozumie, o co chodzi. Przykładem może być sytuacja, w której osoba wie, do czego służy długopis, ale nie potrafi go nazwać.
Afazja amnestyczna powstaje w wyniku uszkodzenia w płacie skroniowym lub na styku płatów – skroniowego, czołowego i potylicznego.
-
Afazja mieszana
Afazja mieszana to połączenie cech zarówno afazji ruchowej, jak i czuciowej. Oznacza to, że osoba dotknięta tym zaburzeniem ma trudności zarówno z wypowiadaniem się, jak i rozumieniem mowy. Ten typ afazji jest jednym z trudniejszych do leczenia, gdyż wymaga pracy nad wieloma aspektami komunikacji jednocześnie.
-
Afazja rozwojowa
Afazja rozwojowa (znana również jako afazja dziecięca) to zaburzenie pojawiające się u dzieci, które mają problemy z nauką mowy. Może być wynikiem problemów z rozwojem mózgu lub nieprawidłowym funkcjonowaniem jego określonych obszarów. Pytanie, czy dziecko z afazją zacznie mówić, jest jednym z kluczowych dla rodziców, jednak odpowiedź zależy od wielu czynników, takich jak wczesna diagnoza, intensywność terapii oraz rodzaj afazji.
Przyczyny afazji – najczęstsze czynniki wywołujące to zaburzenie
Afazja nigdy nie pojawia się samoistnie. Jej występowanie zawsze jest efektem uszkodzenia lub uszkodzeń mózgu, do których mogły doprowadzić:
- Udar mózgu – najczęstsza przyczyna afazji u dorosłych. Dochodzi do niego, gdy jest zaburzone krążenie krwi w mózgu, co powoduje uszkodzenie obszarów odpowiedzialnych za mowę.
- Urazy głowy – szczególnie te, które prowadzą do uszkodzeń obszarów mózgu odpowiadających za produkcję i rozumienie mowy, często w lewej półkuli.
- Guzy mózgu – mogą wywołać afazję, gdy uciskają lub uszkadzają obszary odpowiedzialne za funkcje językowe.
- Infekcje mózgu – takie jak zapalenie mózgu czy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Mogą prowadzić do uszkodzeń mózgu i w konsekwencji do afazji.
- Zespół Alzheimera i inne choroby neurodegeneracyjne – mogą powodować afazję w zaawansowanych stadiach, kiedy dochodzi do postępującego zaniku struktur mózgowych odpowiedzialnych za mowę i język.
Przeczytaj też: Zaburzenia pamięci, problemy z koncentracją… co mogą oznaczać?
Afazja – objawy, które powinny zwrócić Twoją uwagę
Objawy afazji mogą się różnić w zależności od rodzaju zaburzenia oraz stopnia uszkodzenia mózgu. Do najczęstszych należą:
- trudności w formułowaniu pełnych zdań,
- problemy ze spontanicznym wypowiadaniem się,
- problemy z artykulacją słów,
- wypowiadanie nieistniejących słów,
- zaburzenia rozumienia mowy,
- powtarzanie tych samych słów lub fraz,
- trudności w nazywaniu przedmiotów,
- mówienie zdań, które nie mają sensu,
- zaburzenia pisania i czytania.
Objawy afazji mogą być niewielkie i w nieznaczny sposób wpływać na jakość życia. Jednak zdarza się, że są na tyle głębokie, że uniemożliwią wypowiadanie najprostszych zdań, a tym samym znacznie ograniczą kontakt z otoczeniem. To, z jakimi objawami będziemy mieć do czynienia, zależy od stopnia rozległości udaru mózgu, który wystąpił w lewej półkuli odpowiedzialnej za funkcje językowe.
Ewa Paprot, neuropsycholog
Przeczytaj też: Techniki wspomagające funkcje poznawcze – jak poprawić sprawność umysłową?
Afazja u dzieci – jak ją rozpoznać i jak radzić sobie z objawami?
W przypadku afazji u dzieci objawy są często bardziej subtelne i trudniejsze do zauważenia przez rodziców lub opiekunów. Mogą one obejmować opóźnienia w rozwoju mowy – dziecko mówi mniej niż rówieśnicy, posługuje się ubogim słownictwem lub ma trudności z poprawnym budowaniem zdań. Może także wykazywać problemy z rozumieniem prostych poleceń i mieć trudności z komunikacją werbalną, co może być mylnie interpretowane jako opóźnienie intelektualne lub emocjonalne.
Niezwykle ważną rolę w diagnozie i terapii afazji u dzieci odgrywają specjaliści – logopedzi, neurolodzy i psycholodzy dziecięcy. Wczesna diagnoza jest kluczowa: im szybciej afazja zostanie zidentyfikowana, tym większe szanse na efektywną rehabilitację mowy i rozwój zdolności językowych. Specjaliści przeprowadzają szczegółowe badania i testy diagnostyczne, które pozwalają określić rodzaj i nasilenie zaburzenia.
Przeczytaj też: Jak rozmawiać z dzieckiem o chorobie?
Czy afazja może się cofnąć?
Usunięcie zaburzenia, jakim jest afazja, zależy od wielu czynników, w tym rodzaju afazji oraz szybkości podjęcia leczenia. W przypadku afazji wynikającej z udaru mózgu, urazów głowy czy infekcji, możliwa jest poprawa dzięki neuroplastyczności mózgu – zdolności komórek nerwowych do tworzenia nowych połączeń i przejmowania funkcji uszkodzonych obszarów. Kluczowa jest jednak szybka diagnoza i rozpoczęcie rehabilitacji.
Dla wielu pacjentów, zwłaszcza młodszych, neuroplastyczność stanowi ogromną korzyść, co oznacza, że afazja może częściowo lub nawet całkowicie się cofnąć. U dorosłych proces ten jest dłuższy, jednak intensywna terapia logopedyczna, wsparta przez ćwiczenia neurologiczne, może prowadzić do znacznych postępów. Najlepsze wyniki uzyskuje się w pierwszych kilku miesiącach po incydencie powodującym afazję, ale poprawa może trwać nawet przez kilka lat.
W przypadku dzieci, które cierpią na afazję rozwojową, rokowania są często lepsze niż u dorosłych. Mózg dziecka ma znacznie większe możliwości adaptacyjne, dlatego z odpowiednią terapią dziecko może całkowicie odzyskać zdolność mowy.
Warto jednak pamiętać, że w każdym przypadku proces rehabilitacji afazji wymaga czasu, cierpliwości i systematyczności. Nawet jeśli pełne cofnięcie się afazji nie jest możliwe, odpowiednio zaplanowana terapia może znacząco poprawić zdolności komunikacyjne pacjenta i podnieść jakość jego życia.
Jak rozmawiać z osobą z afazją?
Osoby z otoczenia chorego z afazją powinny starać się, zwracając się do niego, nie podnosić głosu i nie spowalniać naszej wypowiedzi. To, że ktoś ma problemy z mówieniem, nie znaczy, że słabo słyszy, a takie myślenie jest wśród społeczeństwa częste. Bardzo ważne jest również to, by nie traktować chorego z pobłażliwością, jak dziecko, bo osoby te często czują się takim zachowaniem urażone. Starajmy się mówić pojedynczo, unikać hałaśliwych miejsc i dobierać słowa często używane, tak by ich rozumienie nie przysparzało trudności.
Ewa Paprot, neuropsycholog
Przeczytaj też: Schizofrenia – leczenie i pomoc dla kobiet w ciąży, po urodzeniu dziecka i w okresie menopauzy
Źródła:
- O co chodzi z tą afazją? Instrukcja obsługi modelu innowacji. Materiały dla nauczycieli. Publikacja zbiorowa. Online: https://popojutrze2.pl/afazja-mozemy/ Dostęp: 16.10.2024.
- Wiercińska M. Afazja czuciowa, ruchowa i czuciowo-ruchowa. Online: https://www.mp.pl/pacjent/objawy/146423,afazja. Dostęp: 16.10.2024.
- Na czym polega afazja? Przyczyny i objawy. Online: https://www.zwrotnikraka.pl/afazja/. Dostęp: 16.10.2024.