Infekcje pochwy – skąd się biorą i jak sobie z nimi radzić

Infekcja pochwy to dolegliwość, z którą należy zgłosić się do ginekologa. Źle dobrany preparat bez recepty często jedynie tłumi pierwsze objawy, a nawracające zakażenie jest o wiele trudniejsze do wyleczenia ze względu na zaburzony obraz flory bakteryjnej. Co gorsze, przewlekły stan zapalny dróg rodnych może mieć poważne konsekwencje zdrowotne – przestrzega doktor Krzysztof Kamiński z Katedry i Kliniki Położnictwa i Perinatologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.

Z tekstu dowiesz się:

• jakie są objawy infekcji pochwy,
• czy kobieta jest w stanie samodzielnie zdiagnozować infekcje pochwy,
• czy infekcja pochwy przebiegająca bezobjawowo może być groźna,
• w jaki sposób dowiedzieć się o infekcji pochwy, jeśli nie daje żadnych objawów,
• jakie są przyczyny powstania grzybicy pochwy,
• czy aktywność seksualna ma wpływ na częstość pojawiania się infekcji pochwy,
• jak reagować, w chwili, gdy dojdzie do zakażenia,
• w jaki sposób powinny być leczone objawy grzybicy pochwy i innych infekcji intymnych.

Infekcja pochwy jest powszechnym problemem zdrowotnym dotykającym wiele kobiet na różnym etapie życia. Może ona powodować nieprzyjemne dolegliwości. W tym artykule omówimy najczęstsze rodzaje infekcji pochwy, ich objawy oraz skuteczne metody diagnozy i leczenia.

Przeczytaj też: Nawracające infekcje pochwy, pozbądź się ich raz na zawsze

Infekcja pochwy – jak powstaje i jakie są jej rodzaje?

Infekcje pochwy i sromu to jedne z najczęstszych przypadłości, które zmuszają pacjentki do wizyty u ginekologa. Ich objawów doświadcza ok. 80% kobiet, a nawroty dolegliwości dotyczą ok. 40% z nich. Najczęściej dochodzi do infekcji bakteryjnych pod postacią tak zwanej waginozy bakteryjnej. Czynnikiem sprawczym są względne beztlenowce komensale, które mogą bytować w dolnym odcinku przewodu pokarmowego, ale nie powinno ich być w drogach moczowych czy rodnych.

Kolejnymi częstymi przypadłościami są grzybica pochwy oraz zapalenie pochwy spowodowane mieszaną florą bakteryjną. Najrzadziej występująca infekcja dróg rodnych to rzęsistkowica pochwy wywoływana przez pierwotniaki.

Zapalenie i grzybica pochwy – objawy. Czy kobieta jest w stanie zdiagnozować sama infekcje pochwy?

Infekcje pochwy nie zawsze są łatwe do samodzielnego wykrycia. Część z nich daje objawy kliniczne. Na przykład grzybica pochwy, rzęsistkowica czy tlenowe bakteryjne zapalenie pochwy, objawiają się intensywnym stanem zapalnym w błonie śluzowej pochwy i szyjki macicy. Powoduje to takie dolegliwości jak:

• dyskomfort,
• swędzenie pochwy,
• zaczerwienienie,
• suchość pochwy,
• obrzęk,
• pieczenie pochwy,
• obfita wydzielina.

Powyższe objawy takie jak pieczenie i swędzenie pochwy kobieta jest w stanie zaobserwować sama, dzięki czemu może udać się na wizytę u lekarza ginekologa.

Natomiast najczęściej spotykana waginoza bakteryjna, za którą odpowiada beztlenowa flora komensalna, nie daje niemal żadnych dokuczliwych dla pacjentki objawów, poza zwiększoną wydzieliną z pochwy. Dzieje się tak dlatego, że w takiej infekcji nie dochodzi do stymulacji syntezy cytokin prozapalnych w drogach rodnych, a przez to nie ma objawów klinicznych zapalenia. Jedyną zauważalną, niepokojącą dolegliwością może być nieprzyjemny zapach przy używaniu kosmetyków do higieny intymnej o zasadowym pH, na skutek uwalniania się putrescyn, specyficznych związków amonowych. Ten przykry, gnilny zapach, często skłania kobiety do wizyty u lekarza.

Przeczytaj też: Jak efektywnie diagnozować infekcje pochwy, jeśli nie masz objawów?

Czy bezobjawowa infekcja pochwy jest groźna?

Infekcja pochwy, która nie daje wyraźnych objawów może stanowić zagrożenie dla zdrowia kobiety. Waginoza bakteryjna, jeżeli nie zostanie zdiagnozowana i nie jest odpowiednio leczona, może nieść za sobą dość poważne konsekwencje. Bywa powodem późniejszej niepłodności z powodu zapalenia ujść macicznych jajowodów i ich niedrożności (tzw. czynnik jajowodowy). Natomiast u pacjentek ciężarnych może mieć bardzo poważne konsekwencje w postaci poronienia albo przedwczesnego porodu.

Infekcja pochwy – jak dowiedzieć się, czy ją masz, jeśli przebiega bez objawów?

Wszystkie towarzystwa naukowe (w tym CDC – Centers of Disease Control and Prevention – amerykańska agencja rządowa, która zajmuje się podawaniem standardów w diagnostyce i terapii chorób o charakterze zakaźnym czy przenoszonych drogą płciową) zalecają rutynowe, coroczne badanie ginekologiczne u każdej kobiety, zawierające sprawdzenie pH środowiska pochwy. Prawidłowe pH powinno mieścić się w przedziale 3,6-4,5. Wyższy wynik wymaga pogłębionej diagnostyki.

Niepokojące jest to, że pomimo funkcjonujących standardów – w tym ministerialnego rozporządzenia dotyczącego opieki medycznej nad kobietą w ciąży i rekomendacji Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników – wciąż zaledwie kilka procent lekarzy stosuje się do tych wytycznych. Warto zwrócić uwagę i w razie konieczności przypomnieć lekarzowi, że w karcie przebiegu ciąży jest obecna specjalna rubryka, do której przy każdej wizycie położniczej lekarz powinien wpisywać wynik pomiaru pH pochwy.

Grzybica pochwy przyczyny – w jaki sposób można doprowadzić do infekcji grzybiczej pochwy?

Część kobiet ma indywidualne predyspozycje m.in. do infekcji grzybiczych pochwy. U niektórych wpływ mogą mieć także choroby ogólnoustrojowe, np. cukrzyca, w której dochodzi do przecukrzenia płynów ogólnoustrojowych. Jak powszechnie wiadomo, wysoki poziom glukozy sprzyja rozwojowi drożdży i bakterii. Częściej infekcje pochwy dotykają też pacjentki przyjmujące niektóre leki, np.:

• obniżające odpowiedź immunologiczną,
• sterydy,
• leki cytostatyczne zażywane w reumatoidalnym zapaleniu stawów czy w chorobach autoimmunologicznych.

Zniszczenie naturalnej flory bakteryjnej powoduje także antybiotykoterapia o szerokim spektrum działania, która nie jest odpowiednio zabezpieczona przyjmowaniem probiotyków. Wiadomo, że do grupy ryzyka należą także kobiety, które mają bardzo niski poziom witaminy D (poniżej 30 ng/ml). Oprócz czynników chorobowych czy farmakologicznych ryzyko infekcji pochwy stwarza także ciąża poprzez to, że w czasie jej trwania dochodzi do przestrojenia immunologicznego oraz do ogromnej rewolucji hormonalnej – w początkowej fazie ciąży jajniki produkują bardzo dużo progesteronu i w drugim, trzecim trymestrze ta zmiana fizjologicznej flory bakteryjnej ułatwia ekspansję bakteriom komensalnym lub ze środowiska.

Bardzo częstą przyczyną m.in. grzybiczego zapalenia pochwy jest zmniejszenie ilości fizjologicznej flory bakteryjnej, czyli pałeczek kwasu mlekowego poprzez nadmierną, niewłaściwą higienę, np. stosowanie irygacji, która wypłukuje fizjologiczne bakterie z pochwy.

Przeczytaj też: Suchość pochwy – przyczyna bakteryjnego zapalenia pochwy

Czy aktywność seksualna wpływa na częstość infekcji pochwy?

Spośród czterech wymienionych etiologicznych typów infekcji pochwy jedynie rzęsistkowica została uznana za chorobę przenoszoną drogą płciową (dlatego w tym przypadku obowiązuje jednoczesne leczenie partnera). Pozostałe infekcje dróg rodnych nie zostały przyjęte za choroby przenoszone drogą płciową. Choć aktywność seksualna czy liczba partnerów może powodować zwiększenie częstości zakażeń, to zarówno grzybica pochwy, jak i waginoza bakteryjna zdarzają się również u pacjentek, które nie są aktywne seksualnie.

Grzybicze zapalenie pochwy – co robić, gdy już dojdzie do zakażenia?

W razie wystąpienia infekcji grzybiczej pochwy nie należy leczyć jej samemu. Coraz częściej kobiety są poddawane agresywnej kampanii reklamowej dotyczącej środków do higieny intymnej i leków dostępnych bez recepty, jednak należy ostrożnie stosować tego typu produkty. Dlaczego?

1. Preparaty stosowane bez nadzoru lekarskiego mogą zmienić pH pochwy i tym samym znacząco wpłynąć na charakter wydzieliny, utrudniając lekarzowi rozpoznanie takiej infekcji.
2. Reklamowane środki nie są skuteczne, ponieważ nie mają charakteru bakteriostatycznego czy bakteriobójczego, przez co mogą powodować przewlekanie się infekcji. Pacjentka być może nawet odczuwa jakąś lokalną poprawę, ale nadal trwa proces zapalny w organizmie. Tymczasem zbyt długi czas trwania infekcji może powodować poważne konsekwencje, np. zapalenie przydatków (ang. pelvic inflammatory disease, PID) i w późniejszym czasie dawać dużo groźniejsze powikłania.

Dlatego każde dolegliwości dróg rodnych, takie jak między innymi grzybica pochwy powinny być wykrywane, a najszybszą metodą jest rutynowe badanie ginekologiczne, podczas którego warto ocenić florę środowiska pochwy. Każde odchylenie pH od normy powinno być leczone.

Przeczytaj też: Infekcja bakteryjna czy grzybicza – jak je rozpoznać?

Objawy grzybicy pochwy i innych infekcji – w jaki sposób powinny być leczone?

Leczenie infekcji pochwy nazywane jest terapią empiryczną, czyli zastosowaniem preparatu najbardziej skutecznego bez ostatecznego rozpoznania mikrobiologicznego. W infekcjach dróg rodnych nie obowiązuje pobieranie posiewu do badania, o ile sytuacja jest jasna dla lekarza. Jeśli pacjentka stosowała wcześniej preparaty dopochwowe, które wpłynęły na zaburzenie jej pH lub na wygląd wydzieliny – ocena stanu faktycznego może okazać się zbyt trudna. W takiej sytuacji należy posiłkować badaniem flory bezpośredniego preparatu z wydzieliny z pochwy. To bardzo szybkie mikroskopowe badanie. Powinno ono być możliwe do wykonania w każdym gabinecie ginekologicznym wyposażonym w mikroskop świetlny kontrastowo-fazowy, w którym z kropli bezpośredniego preparatu z wydzieliny z pochwy można ocenić, jaki problem dominuje we florze bakteryjnej. Ocenie podlega tzw. skala czystości pochwy, na podstawie której zostaje wdrożone leczenie przyczynowe.

Posiew mikrobiologiczny z pochwy wykonuje się tylko wtedy, kiedy leczenie empiryczne jest nieskuteczne albo zakażenia dróg rodnych nawracają. Wówczas można podejrzewać, że flora bakteryjna czy grzybicza u tej pacjentki stała się oporna na zastosowane leczenie, co zdarza się niestety dość często. Ocenia się, że ok.40-45% bakterii o charakterze Gardnerella vaginalis jest chemio- i antybiotykooporna. Atopobium vaginae, drugi z dominujących patogenów w waginozie bakteryjnej, jest skrajnie niewrażliwy na metronidazol, a w przypadku grzybicy pochwy coraz częściej obserwuje się oporność na leki z grupy azoli stosowane jako standardowe leki pierwszego rzutu. Niektóre gatunki grzybów, tj. Candida glabrata czy krusei, są wręcz pierwotnie azolooporne. Ponadto, u niemal połowy pacjentek dochodzi do oporności indukowanej, co oznacza, że flora patogenna w drugim epizodzie nawrotu zakażenia staje się oporna na antybiotyk czy chemioterapeutyk, który był zastosowany poprzednio.

Coraz częściej w czynnikach etiologicznych zakażeń pochwy dominują bakterie lub grzyby oporne na leki stosowane zgodnie ze standardem. W związku z tym są już naukowe podstawy, by sięgać po preparaty alternatywne, które mają szerokie spektrum działania i nie udokumentowano jak dotąd pierwotnej ani wtórnej lekooporności.

Specjaliści wybierają leki, które mają potwierdzone badaniami in vitro działanie pierwotnie destrukcyjne na biofilm bakteryjny czy grzybiczy. Biofilm jest to związana z powierzchnią zorganizowana wspólnota komórek patogenów bakteryjnych, grzybiczych lub pierwotniakowych zamkniętych w wytworzonej przez siebie polimerycznej macierzy. Ponad 90% schorzeń infekcyjnych przebiega z tworzeniem biofilmu na powierzchni błony śluzowej pochwy czy szyjki macicy, co powoduje dezintegrację nabłonka, tworzenie komórek przetrwałych a przez to jest trudne do leczenia. To oznacza, że dość łatwo zaleczyć taką infekcję, natomiast trudno ją skutecznie wyleczyć bez ryzyka nawrotów.

Przeczytaj też: Przygotuj się na wakacyjne podróże, czyli jak uniknąć infekcji grzybiczej pochwy?